Baraya sadayana, wilujeng tepang. Tos lami astrajingga teu nepangan baraya. Hapunten pisan baraya, astrajingga nembe tiasa deui ngaposting dinu blog Sastra Jingga deui. Tah, dina danget ieu astrajingga bade ngaguar ngeunaan undak usuk basa dina basa sunda. Baraya tangtos parantos seueur anu uninga naon ari undak usuk basa. Kangge anu teu aca uninga naon ari undak usuk basa, sok lajengkeun deui maca na.
Undak usuk basa teh upami dihartoskeun kanu basa Indonesia mah "Tingkatan Berbahasa". Anu dimaksad tingkatan di dieu nyaeta, tata cara urang nyarios dibentenkeun ku faktor yuswa. Kumaha cara na urang nyarios ka saluhureun, ka sasama, sareng ka sahandapeun. Sajabina ti eta, undak usuk basa oge dibentenkeun ku kangge saha kecap anu ku urang diucapkeun, keur sorangan atanapi kangge batur. Di dieu aya nu disebat ragam hormat.
Aya sababaraha ragam hormat. Diantawisna anu kahiji disebatna ragam hormat "basa loma". Basa loma biasa na diangge kangge ka sasama anu tos akrab pisan. Basa loma kadanguna kasar, tapi teu disebat kasar sareng teu nyopan da diangge na ge ka sasama anu biasana tos sagulung sagalang. Benten deui upami diangge ka batur anu nembe tepang atanapi nembe kenal, komo deui ka saluhureun. Eta tangtos bae disebatna teu sopan atanapi upami sapertos cara nyarios na Bima dina pawayangan mah "ngoko".
 |
| arjuna, nakula, sadewa (katuhu) gunem bari calik bongkok ngahormat raka na yudhistira sareng bima (kiri) |
Di handap ieu astrajingga nyutat kecap-kecap anu dikelompokeun kana basa loma, basa lemes keur sorangan, sareng basa lemes keur batur (sumber). Mangga dititenan, teras dilarapkeun kana kahirupan urang sadidinten. Supados basa sunda nu ku urang angge teh saluyu sareng undak usuk basa na. Wilujeng maca...
UNDAK-USUK BASA (BASA LOMA-BASA LEMES)
Basa Loma
|
Basa Lemes
(Keur ka sorangan)
|
Basa Lemes
(Keur ka batur)
|
| Abus, asup | Lebet | Lebet |
| Acan, tacan, encan | Teu acan | Teu acan |
| Adi | Adi | Rai, rayi |
| Ajang, keur, pikeun | Kanggo | Haturan |
| Ajar | Ajar | Wulang, wuruk |
| Aji, ngaji | Ngaji | Ngaos |
| Akang | Akang | Engkang |
| Aki | Pun aki | Tuang Eyang |
| Aku, ngaku | Aku, ngaku | Angken, ngangken |
| Alo | Pun alo | Kapiputra |
| Alus | Sae | Sae |
| Ambeh, supaya, sangkan | Supados | Supados |
| Ambek | Ambek | Bendu |
| Ambe, ngambeu | Ngambeu | Ngambung |
| Amit, amitam | Permios | Permios |
| Anggel | Bantal | Bantal, kajang mastaka |
| Anggeus, enggeus | Rengse | Parantos |
| Anjang, nganjang | Ngadeuheus | Natamu |
| Anteur, nganteur | Jajap, ngajajapkeun | Nyarengan |
| Anti, dago, ngadagoan, | Ngantosan | Ngantosan |
| Arek | Bade, seja | Bade, seja |
| Ari | Dupi | Dupi |
| Asa, rarasaan | Raraosan | Raraosan |
| Asal | Kawit | Kawit |
| Aso, ngaso | Ngaso | Leleson |
| Atawa | Atanapi | Atanapi |
| Atoh, bungah | Bingah | Bingah |
| Awak | Awak | Salira |
| Awewe | Awewe | Istri |
| Babari, gampang | Gampil | Gampil |
| Baca | Aos | Aos |
| Badami | Badanten | Badanten |
| Bae, keun bae | Sawios, teu sawios | Sawios, teu sawios |
| Bagea | Bagea | Haturan |
| Baheula | Kapungkur | Kapungkur |
| Baju | Baju | Raksukan, anggoan |
| Bakti | Baktos | Baktos |
| Balik, mulang | Wangsul | Mulih |
| Balur | Balur | Lulur |
| Bangga | Sesah | Sesah |
| Bapa | Pun Bapa | Tuang Rama |
| Bareng, reujeung | Sareng | Sareng |
| Bareto | Kapungkur | Kapungkur |
| Batuk | Bantuk | Gohgoy |
| Batur | Babaturan | Rerencangan |
| Bawa | Bantun | Candak |
| Beak | Seep | Seep |
| Beda | Benten | Benten |
| Beja | Wawartos | Wawartos |
| Bener, enya | Leres | Leres |
| Bengek, mengi | Asma | Ampeg |
| Bere, mere | Maparin, masihan | Ngahaturaan, ngaleler |
| Berekah | Pangesto, pangestu | Damang, wilujeng |
| Beuki | Beuki, seneng | Sedep |
| Beulah | Palih | Palih |
| Beuli, meuli | Meser | Ngagaleuh |
| Beunang | Kenging | Kenging |
| Beungeut | Beungeut | Pameunteu, raray |
| Beurang | Siang | Siang |
| Beurat | Abot | Abot |
| Beuteung | Padaharan | Patuangan, lambut |
| Bibi | Pun bibi | Tuang bibi |
| Bikeun, mikeun | Maparinkeun | Ngahaturkeun,nyanggakeun |
| Bilang, milang | Ngetang | Ngetang |
| Birit, bujur | Birit, bujur | Imbit |
| Bisa | Tiasa | Tiasa |
| Bisi | Bilih | Bilih |
| Biwir | Biwir | Lambey |
| Boa | Tiasa jadi | Tiasa jadi |
| Boga | Gaduh | Kagungan |
| Buang, ngising | Miceun | Kabeuratan |
| Budak | Budak | Murangkalih |
| Bujal | Bujal, puser | Udel |
| Buka puasa | Buka | Bobor |
| Bukti | Buktos | Buktos |
| Bulan | Sasih | Sasih |
| Bungah, gumbira | Bingah | Bingah |
| Burit | Sonten | Sonten |
| Buru | Bujeng | Bujeng |
| Butuh | Perlu | Peryogi |
| Cabak, nyabak | Nyabak | Cepeng |
| Cageur | Pangesto, pangestu | Damang |
| Calana | Calana | Lancingan |
| Cangkeng | Cangkeng | Angkeng |
| Caram, carek, nyarek | Nyarek | Ngawagel |
| Carang, langka | Awis | Awis |
| Carek, nyarekan | Nyarekan | Nyeuseul |
| Carita, nyarita, ngomong | Nyanggem | Nyarios |
| Cenah | Cenah | Saurna |
| Cekel, nyekel | Nyekel | Nyepeng |
| Celuk,nyeluk,gero,ngageroan | Nyauran | Ngagentraan |
| Ceuli | Ceuli | Cepil |
| Ceurik | Ceurik | Nangis |
| Cicing | Matuh | Calik, linggih |
| Ciduh | Ciduh | Ludah |
| Cik, cing | Cobi | Cobi |
| Cikal | Cikal | Putra pangageungna |
| Ciling, pacilingan | Kakus | Jamban |
| Ciri | Tanda | Tawis |
| Cium, nyieum | Nyieum | Ngambung |
| Cokot, nyokot | Ngabantun | Nyandak |
| Cukup, mahi | Cekap | Cekap |
| Cukur, dicukur | Dicukur | Diparas |
| Cunduk, dating | Dongkap | Sumping, rawuh |
| Daek | Daek, purun | Kersa |
| Dagang | Dagang | Icalan |
| Dahar | Neda | Tuang |
| Dangdan | Dangdan | Dangdos |
| Dapur | Dapur | Pawon |
| Denge, ngadenge | Nguping, mireng | Ngadangu |
| Deukeut | Caket | Caket |
| Didik, ngadidik | Ngatik | Miwuruk,mitutur,miwejang |
| Diri | Diri | Salira |
| Diuk | Diuk | Calik, linggih |
| Duga, kaduga | Kaduga | Kiat |
| Duit | Artos | Artos |
| Dumeh, lantaran | Jalaran | Ku margi |
| Eling, inget | Emut | Emut |
| Emboh, tambah | Tambih | Tambih |
| Era | Isin | Lingsem |
| Embung | Alim | Teu kersa |
| Enggon | Pamondokan | Pangkuleman |
| Eukeur, keur | Nuju | Nuju |
| Eusi, ngeusian | Ngalebetan | Ngalebetan |
| Euweuh | Teu aya | Teu aya |
| Gancang | Enggal | Enggal |
| Ganti | Ganti | Gentos |
| Gardeng, reregan | Gardeng | Lalangse |
| Gawe | Gawe | Damel |
| Gede | Gede | Ageung |
| Gelung | Gelung | Sanggul |
| Genah, ngeunah | Raos | Raos |
| Gering | Udur | Teu damang |
| Getol | Getol | Kersaan |
| Geulang | Geulang | Pinggel |
| Geura, pek, heg | Geura, mangga | Mangga |
| Geuwat | Enggal | Enggal |
| Gigir, gigireun | Gigireun | Gedengeun |
| Gimir | Gimir | Rentag manah |
| Gogoda, cocoba | Cocoba | Cocobi |
| Goreng | Goreng | Awon |
| Gugu, ngagugu | Nurut | Tumut |
| Haben | Haben | Teras-terasan |
| Hadir, ngahadiran | Nungkulan | Ngaluuhan |
| Hal, perkara | Perkawis | Perkawis |
| Halis | Halis | Kening |
| Hampura, maap | Hapunten | Hapunten, haksama |
| Hareup | Payun | Payun |
| Harga | Harga | Pangaos |
| Harti | Hartos | Hartos |
| Hate | Hate | Manah |
| Hawatir,watir,karunya | Watir | Hawatos |
| Hayang | Hoyong | Palay |
| Helok | Heran | Hemeng |
| Hese, susah, pelik | Sesah | Sesah |
| Heuay | Heuay | Angob |
| Heubeul, lawas | Heubeul | Lami |
| Heug, seug | Mangga | Mangga |
| Hili, tukeur | Liron | Gentos |
| Hirup | Hirup | Jumeneng |
| Hudang | Hudang | Gugah |
| Huntu | Huntu | Waos |
| Hutang | Hutang | Sambetan |
| Iber, beja, warta | Wartos | Wartos |
| Idin | Widi | Widi |
| Igel | Igel | Ibing |
| Iket | Totopong | Udeng |
| Ilik, ngilikan | Ningalan | Ningalan |
| Ilu, ngilu | Ngiring | Ngiring |
| Imah | Rorompok | Bumi |
| Impi, ngimpi | Impen, ngimpen | Impen, ngimpen |
| Imut | Imut | Mesem |
| Incu | Pun incu | Tuang putu |
| Indit, miang | Mios | Angkat, jengkar |
| Indung | Pun biang | Tuang ibu |
| Inggis, risi | Inggis, risi | Rempan |
| Injeum, nginjeum | Nambut | Nambut |
| Inum, nginum | Leueut, ngaleueut | Leueut, ngaleueut |
| Irung | Irung | Pangambung |
| Isuk, isukan | Enjing | Enjing |
| Itung | Itung | Etang |
| Iwal, kajaba | Kajaba | Kajabi |
| Jaga | Jaga | Jagi |
| Jalma, jelema | Jalmi | Jalmi |
| Jauh | Tebih | Tebih |
| Jawab | Walon | Waler |
| Jero | Lebet | Lebet |
| Jeung | Sareng | Sareng |
| Jiga | Jiga | Sapertos,sakarupi |
| Jual | Ical | Ical |
| Jugjug | Bujeng | Bujeng |
| Juru, ngajuru | Ngalahirkeun | Babar |
| Kabeh, kabehanana | Sadayana | Sadayana |
| Kabur, minggat | Minggat | Lolos |
| Kacida, naker | Kalintang | Kalintang, teu kinten |
| Kajeun, keun bae | Sawios | Sawios |
| Kakara, karek | Nembe | Nembe |
| Karembong | Kekemben | Kekemben |
| Kari, tinggal | Kantun | Kantun |
| Kasakit, nyeri | Kasakit, kanyeri | Kasawat |
| Katara, kaciri | Katawis | Katawis |
| Kapalang, kagok | Kapambeng | Kapambeng |
| Kawas | Sapertos | Sapertos |
| Kawin | Nikah, jatukrami | Jatukrami,rendengan |
| Kede | Kenca | Kiwa |
| Kejo, sangu | Sangu | Sangu |
| Kelek | Kelek | Ingkab |
| Kesang | Karinget | Karinget |
| Keur, pikeun | Kanggo | Kanggo, haturan |
| Kiih | Kahampangan | Kahampangan |
| Kolot | Kolot | Sepuh |
| Kongkorong | Kangkalung | Kangkalung |
| Kop, pek | Mangga | Mangga |
| Kuat | Kiat | Kiat |
| Kudu | Kedah | Kedah |
| Kumbah | Kumbah | Wasuh |
| Kumis | Kumis | Rumbah |
| Kumpul | Kempel | Kempel |
| Kungsi | Kantos | Kantos |
| Kurang | Kirang | Kirang |
| Kuring, sim kuring | Abdi, sim abdi | Sim abdi |
| Labuh | Labuh | Geubis |
| Lahun, ngalahun | Ngalahun | Mangkon |
| Lain | Sanes | Sanes |
| Laju | Lajeng | Lajeng |
| Laki, lalaki | Lalaki | Pameget |
| Laku, payu, laris | Pajeng | Pajeng |
| Lalajo | Nongton | Nongton |
| Lamun, upama | Upami | Upami |
| Lanceuk | Pun lanceuk | Tuang raka |
| Lantaran, sabab | Jalaran, sabab | Mari |
| Leho | Leho | Umbel |
| Letah | Letah | Ilat |
| Leungeun | Leungeun | Panangan |
| Leungit | Leunit | Ical |
| Leutik | Alit | Alit |
| Leuwih | Langkung | Langkung |
| Lila | Lami | Lami |
| Mahal | Awis | Awis |
| Maksud | Maksad | Maksad |
| Malarat, miskin | Jalmi teu gaduh | Teu kagungan nanaon |
| Malem | Wengi | Wengi |
| Malik | Malik | Mayun |
| Mamayu | Mamayu | Mamajeng |
| Mangka, sing, muga | Mugi | Mugi |
| Maot | Maot | Pupus, tilar dunga |
| Marhum | Marhum, jenatna | Marhum, suargi |
| Memeh, samemehna | Sateuacanna | Sateuacanna |
| Mending, leuwih hade | Langkung sae | Langkung sae |
| Meujeuhna | Meujeuhna | Cekap |
| Meueun | Panginten | Panginten |
| Mimimti, mimitina | Kawitna | Kawitna |
| Minangka | Etang-etang | Etang-etang |
| Mindeng, remen | Sering | Sering |
| Minyak | Lisah | Lisah |
| Muga | Mugi | Mugia |
| Mupakat, rempug | Mupakat, rempug | Rempag |
| Murah | Mirah | Mirah |
| Najan, sanajan | Sanaos | Sanaos |
| Ngan | Mung | Mung |
| Ngaran | Wasta, nami | Jenengan, kakasih |
| Ngeunah | Ngeunah | Raos |
| Ngora | Ngora | Anom |
| Nini | Pun nini | Tuang eyang |
| Nyaho | Terang | Uninga |
| Nyaring | Nyaring | Teu acan kulem |
| Nyolowedor | Nyolowedor | Midua maha |
| Obat, ubar | Obat, ubar | Landog |
| Ogan, ondang | Ondang | Ulem |
| Ome,ngomean,menerkeun | Ngalereskeun | Ngalereskeun |
| Paham | Paham,ngartso | Ngartos |
| Paju, maju | Majeng | Majeng |
| Pake, make | Nganggo | Nganggo |
| Palangsiang, bias jadi | Tiasa jadi | Tiasa jadi |
| Palire, malire | Malire | Merhatoskeun |
| Pamajikan | Pun bojo | Tuang rayi |
| Pancuran, kamar mandi | Jamban | Jamban |
| Pandeuri | Ti pengker | Ti pengker |
| Pang, pangna, nu matak | Nu mawi | Nu mawi |
| Panggih, manggih, nimu | Mendak | Mendak |
| Pangkat, kadudukan | Kadudukan | Kalungguhan |
| Pangku, mangku | Mangku | Mangkon |
| Panon | Panon | Soca |
| Pantar, sapantar | Sapantar | Sayuswa |
| Paribasa | Paripaos | Paripaos |
| Pariksa, mariksa | Mariksa | Marios |
| Parna | Repot | Wales |
| Paro, saparo | Sapalih | Sapalih |
| Pasti, tangtu | Tangtos | Tangtos |
| Pati, teu pati | Teu patos | Teu patos |
| Patuh, matuh | Matuh | Linggih |
| Payung | Payung | Pajeng |
| Pedah | Ku margi, jalaran | Rehing |
| Penta, menta | Neda, nyuhunkeun | Mundut |
| Pecak, mecak, nyoba | Nyobi | Nyobi |
| Pencet, mencetan | Meuseulan | Meuseulan |
| Percaya | Percanten | Percanten |
| Perlu | Perlu | Peryogi |
| Permisi | Permios | Permios |
| Peuting | Wengi | Wengi |
| Pihape, mihape | Wiat | Ngaweweratan |
| Piker | Piker | Manah |
| Piligenti | Piligentos | Piligentos |
| Pindah | Pindah | Ngalih |
| Pingping | Pingping | Paha |
| Pipi | Pipi | Damis |
| Poe | Dinten | Dinten |
| Poho | Hilap | Lali |
| Potong, popotongan | Patilasan | Patilasan |
| Puasa | Puasa | Saum |
| Puguh, tangtu | Tangtos | Tangtos, kantenan |
| Purun | Purun | Kersa |
| Rarabi | Rarabi | Garwaan |
| Raksa, pangraksa | Pangraksa | Panangtayungan |
| Ramo | Ramo | Rema |
| Rampes | Mangga | Mangga |
| Rasa, rumasa | Rumaos | Rumaos |
| Rea, loba | Seueur | Seueur |
| Receh | Receh | Artos alit |
| Reujeung | Bareng | Sareng |
| Reuneuh | Kakandungan | Bobot, ngandeg |
| Reureuh | Reureuh | Ngaso |
| Rieut | Rieut | Puyeng |
| Ripuh | Ripuh | Repot |
| Robah | Robah | Robih |
| Roko, ududeun | Rokok | Sesepeun |
| Rua, sarua | Sarupi, sami | Sarupi, sami |
| Rusuh, rurusuhan | Enggal-enggalan | Enggal-enggalan |
| Saba, nyaba | Nyanyabaan | Angkat-angkatan |
| Sabot | Keur waktu | Waktos |
| Sabuk, beubeur | Beubeur | Beulitan |
| Sadia | Sayagi | Sayagi |
| Sakeudeung | Sakedap | Sakedap |
| Salah | Lepat | Lepat |
| Salahsaurang | Salahsawios | Salahsawios |
| Salaki | Pun lanceuk | Caroge, tuang raka |
| Salamet | Salamet | Wilujeng |
| Salat, solat | Sambeang | Netepan |
| Salesma | Salesma | Pileg |
| Salempang, hariwang | Salempang | Salempang, rajeg manah |
| Salin, disalin | Disalin | Gentos |
| Samak | Amparan | Amparan |
| Sampak, nyampak | Nyampak | Nyondong, kasondong |
| Samping | Sinjang | Sinjang |
| Sanding, kasanding | Kasanding | Kasumpingan |
| Sanggeus | Saparantos | Saparantos |
| Sanggup | Sanggem | Sanggem |
| Sare | Mondok | Kulem |
| Sarerea | Sadayana | Sadayana |
| Sarta, jeungna deui | Sareng | Sareng |
| Sarua | Sami | Sami |
| Sasarap | Sasarap, neda | Tuang |
| Sawah | Sawah | Serang |
| Sejen | Sejen | Sanes |
| Seleh, nyelehkeun | Masrahkeun | Nyanggakeun,ngahaturkeun |
| Selewer, nyelewer | Midua hate | Midua manah |
| Semah | Tamu | Tamu |
| Sesa, kari | Kantun | Kantun |
| Sebut | Sebat | Sebat |
| Serah, nyerahkeun | Mirak | Mirak, ngeser |
| Seubeuh | Sesek | Wareg |
| Seuri | Seuri | Gumujeng |
| Siar, nyiar | Milari | Milari |
| Sibanyo | Sibanyo | Wawasuh |
| Sirah | Sirah | Mastaka |
| Sirit | Larangan | Larangan |
| Sisir | Pameres | Pameres |
| Soara, sora | Sora | Soanten |
| Sorangan | Sorangan | Nyalira |
| Sore | Sonten | Sonten |
| Sugan, manawi | Manawi | Manawi |
| Suku | Suku | Sampean |
| Sunat, nyunatan | Ngabersihan | Nyepitan |
| Sungut | Cangkem | Baham |
| Supaya | Supados | Supados |
| Surat | Serat | Serat, tetesan |
| Suweng | Suweng | Kurabu, gwang |
| Tabeat | Adat | Panganggo |
| Tadina | Awitna, kawitna | Kawitna |
| Tai | Kokotor | Kokotor |
| Taksir, ngira | Nginten-nginten | Nginten-nginten |
| Taktak | Taktak | Taraju |
| Talatah | Wiat saur | Wiat saur |
| Tambah | Tambih | Wuwuh |
| Tampa | Tampi | Tampi |
| Tanda, ciri | Tawis | Tawis |
| Tangen, katangen | Kanyahoan | Kauninga |
| Tangtung, nangtung | Nangtung | Ngadeg |
| Tanya | Taros | Pariksa |
| Tapi | Nanging | Nanging |
| Tarang | Tarang | Taar |
| Tarima | Tampi | Tampi |
| Tawar, nawar | Nawis | Mundut |
| Tayoh-tayohna | Rupina | Rupina |
| Teang, neangan | Milari | Milari |
| Tenjo, nenjo, nempo | Ningal | Ningali |
| Tepi | Dugi | Dugi |
| Tere | Tere | Kawalon |
| Tereh | Enggal | Enggal |
| Teleg, teureuy | Teleg | Telen |
| Tembang, nembang | Nembang | Mamaos |
| Tepi, nepi | Dugi | Dugi |
| Tepung | Tepang | Tepang |
| Terus | Teras | Teras |
| Teundeun | Simpen | Simpen |
| Tincak | Tincak | Dampal |
| Titah, nitah, jurung | Ngajurungan | Miwarangan |
| Tonggong | Tonggong | Pungkur |
| Topi, dudukuy | Topi, dudukuy | Tudung, langgukan |
| Tulis | Tulis | Serat |
| Tulung, pitulun | Pitulung | Pitandang |
| Tulus | Cios | Cios |
| Tuluy | Teras, lajeng | Teras, lajeng |
| Tumpak | Tumpak | Tunggang |
| Tunggu | Antos | Antos |
| Turun | Turun | Lungsur |
| Ucap | Ucap | Kedal, lisan |
| Ulah | Teu kenging | Teu kenging |
| Ulin | Ulin | Ameng |
| Umur | Umur | Yuswa |
| Urus, nguruskeun | Ngalereskeun | Ngalereskeun |
| Urut | Tilas | Tilas |
| Utama | Utami | Utami |
| Waktu | Waktos | Waktos |
| Wani | Wantun | Wantun |
| Waras | Cageur | Damang |
| Wareh, sawareh | Sapalih | Sapalih |
| Warga, dulur | Wargi | Wargi |
| Watara, sawatara | Sawatawis | Sawatawis |
| Wawuh | Wanoh, kenal | Kenal |
| Wedak | Pupur | Pupur |
| Wedal | Wedal | Weton |
| Wilang, kawilang | Kaetang | Kaetang |
| Wudu | Wulu, wudu | Abdas |
Tidak ada komentar:
Posting Komentar